Dlaczego powieść nie powinna iść z duchem czasów? / Milan Kundera
“Sztuka powieści”
W “Sztuce powieści” Milan Kundera wziął na warsztat powieść europejską, dokonując jej analizy.
Krytycy uznali książkę za pierwszą znaczącą syntezę sztuki powieści od okresu tzn. “nowej powieści”. Wyróżniona nagrodą Akademii Francuskiej, tłumaczona była na wszystkie języki europejskie.
W tym wpisie opiszę jego stanowisko, zgodnie z którym POWIEŚĆ NIE POWINNA IŚĆ Z DUCHEM CZASÓW, ale najpierw kilka słów autorze.
Milan Kundera – krótki życiorys
Milan Kundera urodził się w 1929 roku w Czechach, skąd pod przymusem emigrował do Francji, uzyskując tam obywatelstwo. Jako że jego ojciec był pianistą i wykładowcą muzykologii, od najmłodszych lat rozwijał artystyczne talenty. Już w szkole średniej publikował wiersze, a na studiach grał w zespole jazzowym. Studiował muzykologię i literaturę na Uniwersytecie Karola w Pradze, lecz z powodów politycznych musiał przerwać studia. W 1952 roku ukończył wydział Filmowy i Telewizyjny Akademii Sztuk Scenicznych w Pradze, gdzie potem pracował jako wykładowca.
Od 1948 roku był członkiem Czechosłowackiej Partii Komunistycznej. Dwa lata później został z niej usunięty za działalność antypartyjną. W 1957 ponownie przyjęto go do Partii, a w 1970 znów usunięto ze struktur. Podobnie jak wielu innych czeskich intelektualistów, był zaangażowany w Praską Wiosnę. Jego książki trafiły na listę zakazanych.
W 1975 roku wyemigrował do Francji, gdzie wykładał na uniwersytecie w Rennes. Nie chciał mieć związku z czeską kulturą, nie wyrażał zgody na tłumaczenie jego nowych książek z francuskiego na język ojczysty. W 1982 roku napisał “Nieznośną lekkość bytu”, ostatnią powieść pisaną w języku ojczystym. Zmarł w 2023 roku w Paryżu.
Nie ukrywam, że książki Milana Kundery należą do grona moich ulubionych.
“Duch powieści jest duchem złożoności”
Zdaniem Milana Kundery “duch powieści jest duchem złożoności”. Każda powieść uświadamia czytelnikowi, że rzeczy są bardziej skomplikowane niż mu się wydaje, jednak dziś umyka to wśród szybkich i prostych odpowiedzi, jakże powszechnych i mile widzianych. Odpowiedzi te poprzedzają pytanie i jednocześnie zabijają je.
Według Kundery dla ducha tych czasów “rację mieć musi albo Anna, albo Karenin”. Mądrości Cervantesa, który niegdyś opowiadał o nieuchwytności prawdy, stają się niepotrzebne i wręcz kłopotliwe.
Każda powieść uświadamia czytelnikowi, że rzeczy są bardziej skomplikowane niż mu się wydaje, jednak dziś umyka to wśród szybkich i prostych odpowiedzi, jakże powszechnych i mile widzianych.
“Duch powieści jest duchem CIĄGŁOŚCI”
Duch powieści jest duchem złożoności, ale też ciągłości. Każde dzieło jest odpowiedzią na dzieła go poprzedzające – składa się z ich doświadczeń.
Czy jednak nie ulega to zmianie?
Ducha naszych czasów interesuje “tu i teraz”.
Milan Kundera twierdzi, że aktualność ta jest tak bardzo ekspansywna, że tracimy z pola widzenia przeszłość, a powieść która jej nie uwzględnia przestaje być DZIEŁEM ( jego sednem jest trwanie, łączenie tego co “przed i po”, a nie banalna, pozbawiona jutra, aktualność).
Powieść w ucisku mass mediów
Wszechogarniająca redukcja, redukuje sens dzieł.
Milan Kundera w “Sztuce powieści” wspomina o mass mediach, które mają wpływ na całą kulturę, “trzymając ją w coraz większym ucisku”.
Jak to robią?
Problemem są uproszczenia. Rozsiewane po świecie mają coraz większą siłę przekonywania. Media prawicowe, lewicowe, bez znaczenia – wszystkie zawierają te same rubryki, spisy treści, dziennikarskie formy, język, styl i hierarchię spraw, które uważają za ważne.
Takie podejście przeczy duchowi powieści, która nie może być zwykłą, pozbawioną myśli “paplaniną grafomanów”.
Przyszłość powieści
Czy w świecie, w którym powieść nie czuje się jak u siebie, jest jeszcze dla niej miejsce?
Trudno powiedzieć.
Kundera dowodzi, że powieść nie będzie w stanie żyć w zgodzie z duchem naszych czasów, jeżeli chce “odkrywać, co nie odkryte” i iść do przodu. Może zrobić to jedynie na przekór postępowi tego świata.
/Milan Kundera/Powieść europejska/ Sztuka powieści/
Podobał Ci się ten wpis? Przeczytaj kolejne 🙂 https://leniweporanki.pl
